هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی یا  AI، که مخفف Artificial intelligence است؛ شاخه‌ای از علوم کامپیوتر و مربوط به ساخت ماشین‌های هوشمند که می‌توانند وظایفی را انجام دهند که معمولاً به هوش انسان نیاز دارد. این ابداع بشر این امکان را برای ماشین‌ها فراهم می‌کند تا با تجربه یاد بگیرند، با داده‌های ورودی جدید سازگار شوند و کارهای مشابه انسان انجام دهند.

هوش مصنوعی معمولاً برخی از رفتارهای زیر را، که با هوش انسان همراه است، بروز می‌دهد:

• برنامه‌ریزی
• یادگیری
• استدلال
• حل مسئله
• درک
• و تا حدی هوش اجتماعی و خلاقیت

انواع هوش مصنوعی

هوش مصنوعی محدود: گاهی اوقات به “هوش مصنوعی ضعیف” هم شناخته می‌شود. این نوع هوش در یک زمینه‌ی محدود عمل می‌کند و شبیه‌سازی هوش انسانی است. هوش مصنوعی محدود اغلب یک کار واحد را بسیار خوب انجام می‌دهد. گرچه این ماشین‌ها هوشمند به نظر می‌رسند اما با محدودیت های بسیار بیشتری نسبت به ابتدایی‌ترین هوش انسانی دارند.

هوش مصنوعی محدود را امروزه در کامپیوتر و موبایل خود می‌بینیم؛ سیستم‌های هوشمندی که آموزش داده شده‌اند یا یاد گرفته‌اند که کارهای خاصی انجام دهند، بدون اینکه برای چگونه‌انجام‌دادن آن کار خاص برنامه‌نویسی شده باشند.

• دستیار مجازی سیری (Siri) در آیفون اپل (برای تشخیص نوع زبان و گفتار)
• سیستم‌های تشخیص بصری در اتومبیل‌های خودران
• نرم‌افزارهای پیشنهادی که بر اساس سابقه‌ی خرید محصولی را که ممکن است دوست داشته باشید پیشنهاد می‌کنند.

برخلاف انسان، این سیستم ها فقط می‌توانند یاد بگیرند که چگونه کارهای خاصی را انجام دهند نه اینکه قابلیت یادگیری هرچیزی را داشته باشند. به همین دلیل به آنها هوش مصنوعی باریک یا محدود (Narrow AI) می‌گویند.

هوش مصنوعی مطلق: ساختن ماشینی با هوشی در سطح هوش انسانی که هر کاری بتواند انجام دهد، برای بسیاری از محققان ای علم هدف و آرزوی نهایی است، اما تا کنون تلاش برای واقعیت‌بخشیدن به آن با دشواری همراه بوده است.

هوش مصنوعی مطلق نوعی عقل انسانی منعطف است که می‌تواند یاد بگیرد که چگونه کارهای مختلفی را انجام دهد؛ از کوتاه‌کردن مو گرفته تا استدلال در مورد موضوعات متنوع بر اساس تجربه‌های انباشته‌شده‌اش.

این هوش مصنوعی همان هوش مصنوعی فیلم‌های تخیلی است که بر بشر مسلط می‌شود؛ اما نباید فعلا از به‌وجودآمدن آن بترسیم.

مختصری از تاریخی هوش مصنوعی

عبارت «هوش مصنوعی» اولین‌بار در سال ۱۹۵۶ توسط جان مک‌کارتی، در کنفرانس دانشگاه دارتموث، استفاده شد. تحقیقات اولیه درباره‌ی هوش مصنوعی در دهه‌ی ۱۹۵۰ موضوعاتی مانند «حل مسئله» و «روش‌های نمادین» را مطرح کرد.

در دهه ۱۹۶۰، وزارت دفاع ایالات متحده به این نوع فعالیت‌ها علاقه‌مند شد و آموزش‌دادن کامپیوترها برای تقلید استدلال‌های اولیه انسانی را آغاز کرد. به عنوان مثال، آژانس پروژه‌های تحقیقات پیشرفته‌ی دفاعی (DARPA) پروژه‌های نقشه‌برداری خیابان‌ها را در دهه ۱۹۷۰ با کمک هوش مصنوعی به پایان رساند.

در سال ۱۹۸۲، وزارت صنعت و تجارت بین‌الملل ژاپن پروژه‌ی بلندپروازانه‌ی نسل پنجم سیستم‌های رایانه‌ای را آغاز کرد. هدف او توسعۀ عملکرد سوپرکامپیوتر بود تا بستری برای توسعه‌ی هوش مصنوعی باشد. آنها در سال ۱۹۸۳ به موفقیت‌هایی دست یافتند.

در سال ۱۹۹۱، ایالات متحده در زمان جنگ خلیج از ابزاری به نام DART برای برنامه‌ریزی لجستیک و زمان‌بندی خودکار استفاده کرد که نقطه‌ی عطفی در استفاده از هوش مصنوعی توسط نیروهای نظامی بود.

در سال ۱۹۹۷ هم اتفاق جالبی رخ داد. Deep Blue محصول شرکت IBM توانست قهرمان شطرنج جهان، گری کاسپاروف، را در مسابقه‌ی شطرنج شکست دهد.

گوگل، در سال ۲۰۰۸، پیشرفت زیادی در نرم‌افزار تشخیص گفتار داشت و این ویژگی را در اپلیکیشن آیفون خود معرفی کرد.

این روزها هوش مصنوعی پیشرفت‌های زیادی داشته است و شرکت‌های بزرگی مانند اپل، مایکروسافت، گوگل، IBM از هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف تحلیل داده، تشخیص سلیقۀ کاربران، امنیت و .. استفاده می‌کنند.

اما هوش مصنوعی مطلق یا آنچه بشر از آن واهمه دارد کجاست؟

آنچه که فیلم‌ها و رمان‌های علمی-تخیلی از هوش مصنوعی به تصویر می‌کشند و آن را در قالب ربات‌هایی شبیه به انسان به نمایش می‌گذارند به این زودی‌ها محقق نمی‌شود؛ فعلا فناوری‌های هوش مصنوعی اینقدر ترسناک نیستند یا بهتر بگوییم اینقدر هوشمند نیستند.

هوش مصنوعی چطور کار می‌کند؟

هوش مصنوعی مقادیر زیادی از داده‌ها را با سرعت و به دفعات زیاد توسط الگوریتم‌های هوشمند پردازش می‌کند و به طور خودکار از الگوها یا ویژگی‌های داده‌ها چیزهایی یاد می‌گیرد. برای این کار ممکن است روش‌های متفاوتی پیش گرفته شود:

• یادگیری ماشین / Machine Learning
• شبکۀ نورونی / Neural Network
• یادگیری عمیق / Deep Learning
• رایانش (محاسبه) شناختی / Cognitive Computing
• دید رایانه‌ای / Computer Vision
• پردازش زبان طبیعی / Natural Language Processing

هوش مصنوعی با روش‌های بالا توانایی انجام کارهای زیر را خواهد داشت:

• تفسیر ویدئوهایی که هواپیماهای بدون سرنشین از زیرساخت‌هایی مانند خطوط لوله نفت می‌گیرند
• مدیریت تقویم‌های شخصی و تجاری
• پاسخ به سؤالات ساده‌ی مشتریان در نرم‌افزار خدمات مشتریان
• هماهنگی با سایر سیستم‌های هوشمند موبایل کاربران برای رزرو هتل در مکان و زمان مناسب کاربر
• کمک به رادیولوژیست‌ها برای تشخیص تومورهای احتمالی با تحلیل تصاویر گرفته شده با اشعه ایکس
• نشانه‌گذاری محتوای نامناسب اینترنتی
• تشخیص سایش و پارگی طناب‌های آسانسور با استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط دستگاه‌های اینترنت اشیاء؛ و …
• اپلیکیشن‌های جستجوی گوگل، تشخیص تصویر، سیری، الکسا، اتومبیل‌های خودران و ..

یادگیری ماشین و یادگیری عمیق

هوش مصنوعی مجموعه‌ای از الگوریتم‌هاست برای تقلید از هوش انسان. یادگیری ماشین یکی از آن الگوریتم‌هاست، و یادگیری عمیق یکی از آن تکنیک‌هایی است که در یادگیری ماشین استفاده می‌شود.

به زبان ساده، یادگیری ماشین رایانه را با داده‌های جدید فراوان تغذیه می‌کند و از تکنیک‌های آماری برای کمک به “یادگیری” بهره می‌گیرد. برنامه پس از مدتی یاد می‌گیرد که کار موردنظر برنامه‌نویس را چگونه انجام دهد؛ بدون برنامه‌ریزی صریح دربارۀ چگونه‌انجام‌دادن آن کار و احتمالا میلیون‌ها خط کدنویسی.

یادگیری عمیق نوعی یادگیری ماشین است که ورودی‌ها را از یک مسیر شبکه‌ایِ تحلیل و بررسی داده (که از شبکه‌ی عصبی انسان الهام گرفته شده است) رد می‌کند تا خروجی چیزی باشد که انتظار می‌رود ولی صراحتا کدنویسی نشده است. شبکه‌های نورونی شامل تعدادی لایه‌ی پنهان است که داده‌ها با گذر از آنها پردازش می‌شوند و به ماشین اجازه می‌دهند تا در یادگیری عمیق شود و ارتباطات میان داده‌های ورودی را کشف کند، آنها را سبک‌سنگین کند و بهترین نتیجه را حاصل کند.

هوش مصنوعی چطور جهان را تغییر می‌دهد؟

هوش مصنوعی از آن تکنولوژی‌هایی است که زندگی ما را زیر و رو می‌کند. هم می‌تواند باعص آسایش ما شود هم می‌تواند ما را با چالش‌ها و دردسرهای جدید روبه‌رو کند. در اینجا چند تا تأثیرات AI را بخوانید.

ربات‌ها و اتومبیل‌های خودران

آرزوی خودمختارشدن ربات‌ها به نحوی که بتوانند جهان پیرامون خود را درک و پیمایش کنند کار مشترک علوم رباتیک و هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی فقط یکی از فناوری‌های مورد استفاده در دانش رباتیک است که به ربات‌ها کمک می‌کند  حرکت کنند و به مناطق جدید بروند بدون اینکه قبلا آنجا رفته باشند یا رفتن به آنجا برایشان کدنویسی شده باشد.

اتومبیل‌های خودران و ربات‌های تحویل بسته پستی با داشتن هوش مصنوعی قدرت یادگیری دارند و بدون نیاز به مدیریت یک انسان کارشان را انجام خواهند داد. جنرال موتورز اخیراً گفته است که تا سال ۲۰۱۹ یک ماشین بدون راننده و فرمان و پدال خواهد ساخت و شرکت فورد قول داده که این کار تا سال ۲۰۲۱ انجام دهد. پروژۀ وایامو تحت نظر شرکت آلفابت (شرکت بالادستی گوگل) هم به زودی خدمات تاکسی بدون راننده‌اش را در شهر فونیکس (در ایالت آریزونا) عرضه می‌کند.

اخبار جعلی یا فیک‌نیوزها

هوش مصنوعی، هم‌اکنون با تکنیک شبکه‌های عصبی می‌تواند تصاویری واقع‌گرایانه از صورت انسان بسازد که در واقع چهره‌ی شخصی حقیقی نیست بلکه چهره‌ی شخصی خیالی است. به این سایت سر بزنید و با هر بار رفرش صفحه تصویر جدیدی ببنید که متعلق به کسی نیست.

این ابداع همچنین می‌تواند به راحتی صدای کسی را تقلید کند. از این رو این تکنولوژی می‌تواند جوامع را به هم بریزد یا دچار بحران کند. طبیعی است که با فراگیرشدن فیلم‌ها و صداهای جعلی دیگر نشود به فایل‌های صوتی یا تصویری اصل هم اعتماد کرد.

تشخیص صدا و زبان

سیستم‌های یادگیری ماشین به کامپیوترها کمک کرده است تا کلام آدم‌ها را با دقت تشخیص دهند. اگر جدیدا با ابزار تایپ صوتی نرم‌افزار word کار کرده باشید، می‌بینید چقدر دقیق می‌تواند صحبت‌کردن شما را (بله، به زبان فارسی) تایپ کند و حروف و کلمات را تشخیص دهد. به این آدرس بروید. اگر وارد حساب گوگل نشده‌اید وارد شوید. از قسمت tools، voice typing را انتخاب کنید. حالا دکمۀ میکروفون روی صفحه را روشن کنید تا حرف‌هایتان تایپ شود.

با این سطح از پیشرفت هوش مصنوعی اندک اندک شاهد روزهایی خواهیم بود که صحبت‌کردن با کامپیوترها عادی باشدو کاری عجیب تلقی نشود.

تشخیص چهره و نظارت

در سال های اخیر، سیستم‌های تشخیص چهره به قدری پیشرفت کرده است که با دقت ۹۹ درصد چهره‌ها را در فیلم‌ها و عکس‌ها مطابقت می‌دهد. اپلیکیشن‌های آلبوم گوشی‌های جدید همین کار را می‌کند و با تطبیق تصاویر با تصویر دفترچه‌ی تماس گوشی می‌تواند تمام عکس‌ها و فیلم‌های شما را به نام افراد طبقه‌بندی کند.

پلیس از این تکنولوژی برای تشخیص چهرۀ مجرمان استفاده می‌کند و دولت‌ها می‌توانند با کمک دوربین‌های مداربسته مظنونان را ردیابی کنند یا رفتارهای مشکوک را تشخیص دهند.

سلامت و درمان

هوش مصنوعی می‌تواند تأثیر چشمگیری بر حوزه‌ی سلامت و پزشکی داشته باشد. مثلا به رادیولوژیست‌ها کمک کند در تصاوری اشعه‌ایکس تومورها را تشخیص دهند، به محققان کمک کند توالی‌های ژنتیکی مربوط به بیماری‌ها را پیدا کنند و مولکول‌هایی را که می‌توانند به ساخت داروهای موثرتر منجر شوند، شناسایی کنند.

در آخر

هوش مصنوعی همه‌ی صنایع را تغییر می‌دهد اما فعلا محدودیت‌هایی دارد. محدودیت اصلی هوش مصنوعی این است که از داده‌ها می‌آموزد. این بدان معنی است که صحیح و دقیق نبودن داده‌ها در نتایج منعکس می‌شود. هرچه داده‌های بیشتر باشد نتایج قابل‌اعتمادتر خواهد بود.

محدودیت دیگر این که سیستم‌های هوش مصنوعی امروزی برای انجام کاری کاملاً مشخص آموزش دیده‌اند. سیستمی که پوکر بازی می‌کند نمی‌تواند شطرنج بازی کند. سیستمی که تقلب یا فریب‌کاری در انجام معاملات بانکی را تشخیص می‌دهد نمی‌تواند ماشین براند یا مشاوره‌ی حقوقی دهد. به عبارت دیگر، این سیستم‌ها بسیار بسیار تخصصی عمل می‌کنند.

سیستم‌های خودآموز سیستم‌های خودمختار (کاملا آزاد) نیستند. آنها روی یک کار واحد متمرکز شده‌اند و مانند انسان اراده‌ی آزاد ندارند. آن هوش مصنوعی که در فیلم و داستان‌ها علمی-تخیلی به تصویر کشیده می‌شود در واقعیت قابل اجرا نیست؛ لااقل فعلا قابل اجرا نیست.

شما در مورد هوش مصنوعی چه شنیده‌اید؟ از آن می‌ترسید یا به آینده‌ی آن خوش‌بینید؟ زیر این پست برای من بنویسید.